Vau i Dejës

PËRSHKRIM I SHKURTËR

Zona Gjeografike: Bashkia Vau i Dejës kufizohet në veri dhe në perëndim me bashkinë e Shkodrës, në lindje me bashkinë Fushë Arrëz ndërsa në jug me bashkitë Pukë dhe Lezhë. Qendra e kësaj bashkie është qyteti i Vaut të Dejës.

Popullsia: Sipas Censusit të vitit 2011 ka një popullsi prej 30.438 banorësh. Ndërkohë që sipas Regjistrit Civil, kjo bashki numëron 48.966 banorë. Bashkia e re ka në një sipërfaqe prej 499, 09 km² me një densitet prej 98, 11 banorë/km².

Kjo bashki përbëhet nga 6 njësi administrative, të cilat janë: Vau Dejës, Bushat, Vig-Mnele, Hajmel, Temal, Shllak. Të gjitha njësitë administrative janë aktualisht pjesë e rrethit të Shkodrës dhe pjesë e po këtij qarku.

Bashkia e re ka nën administrimin e saj një qytet dhe 47 fshatra.

NJËSITË ADMINISTRATIVE

PROFILI I BASHKISË

Bashkia e Vaut të Dejës zgjerohet me 5 komuna, të cilat merren kryesisht me bujqësi, ndërsa zona ka resurse të konsiderueshme ujore. Në të ndodhet hidrocentrali i Vaut të Dejës si dhe HEC-et Ashta 1 dhe Ashta 2, të ndërtuara me koncesion privat gjatë viteve të fundit.

Komuna e Bushatit, e cila i shtohet Bashkisë së re është një zonë e njohur për prodhimet bujqësore dhe ka një aktivitet jo të vogël në eksportin e zarzavateve.Nga ana tjetër, Komunat Shllak dhe Temal gjenden në anën tjetër të liqenit të Vaut të Dejës dhe pa lidhje historike me bashkinë e re. Këto dy komuna janë veçanërisht të varfra me tokë për shkak se një pjesë e konsiderueshme e tyre është përmbytur nga liqeni i Vaut të Dejës.

Para viteve 90, shumica e banorëve në Vaun e Dejës punonin në hidrocentral, në fabrikën e bakrit si dhe në kooperativa bujqësore.Ndërkohë që zhvillimi ekonomik aktual mbështetet kryesisht në bizneset e vogla të shërbimit, të cilat janë të pozicionuara kryesisht në qytetin Vau e Dejës.

Niveli i papunësisë është i lartë, ndaj edhe një pjesë e madhe e popullsisë gjendet në emigrim, kryesisht në shtetet e Italisë dhe Greqisë. E veçantë për këtë bashki është ekzistenca e sipërfaqeve të konsiderueshme ujore, ku dominon liqeni i Hidrocentralit të Vaut të Dejës, lumi Drin që vazhdon në shtratin e tij të vjetër që nga pengesa e digës së Hidrocentralit si dhe lumi Gjadër që shkëputet nga lumi i parë, rreth 1 km në juglindje të qytetit të Vaut të Dejës. Pasuria e madhe ujore e bën gjithashtu zonën të prekur nga përmbytjet.

Zhvillimi i turizmit natyror është një mundësi e rritjes ekonomike të kësaj zone, pasi në liqenin e Vaut të Dejës gjenden kështjella dhe kisha ndër më të vjetrat në Ballkan, të cilat ende sot mbartin vlera historike dhe arkeologjike.

Liqeni i Vaut të Dejës mund të kthehet gjithashtu në një burim të rëndësishëm turistik, në rast se rikthehet transporti për qëllime turistike nga Vau i Dejës deri në Koman.

HIDROCENTRALI I VAUT TË DEJËS

Vau i Dejës është hidrocentrali i parë që u ndërtua mbi lumin Drin dhe ndodhet në pjesën veriperëndimore të Shqipërisë, në rrjedhën e poshtme të lumit Drin, në Grykën e Vaut të Dejës, rreth 18 km nga qyteti i Shkodrës. Duke qënë se Vau i Dejës është hidrocentrali më i poshtëm me digë dhe liqen në kaskadën e Drinit, rëndësia e tij përveç prodhimit të energjisë elektrike, lidhet edhe me ndikimin që ka liqeni i Vaut të Dejës në ultësirën e nën Shkodrës. Shkarkimet e ujit nga ky liqen kanë ndikim kryesor në përmbytjet që ndodhin në ultësirat e Lezhës dhe Shkodrës. Punimet për ndërtimin e tij nisën në vitin 1967. Ky impiant është vënë në punë në dy faza: Ag. 1, 2 dhe 3 në vitin 1970, ndërsa Ag.4 & 5 në vitin 1975.

TREGUESIT TEKNIKË

Punimet për ndërtimin e tij nisën në vitin 1967. Ky impiant është vënë në punë në dy faza: Ag. 1, 2 dhe 3 në vitin 1970, ndërsa Ag.4 & 5 në vitin 1975. HEC Vau i Dejës është i tipit me digë dhe liqen.Për krijimin e liqenit të Vaut të Dejës janë ndërtuar 3 diga të veçanta:

Diga e Qyrsaqit, me lartësi 46.4m dhe gjatësi 440m, është e tipit; pjesërisht gravitacionale prej betoni dhe pjesërisht me mbushje me material vendi të formacionit gëlqeror. Në pjesën prej betoni të Digës janë vendosur 4 shkarkuesit sipërfaqësorë me portat radiale, si dhe Vepra e Marrjes me dy porta me segmente nga të cilat dalin 5 tubacionet e prurjes së ujit në agregatet e centralit. Kapaciteti maksimal i shkakruesve është 3500 m³/s ndërsa kapaciteti i përpunimit të ujit në agregatë është 4 X 113 m³/s.

Diga e Zadejës, me lartësi 60m dhe gjatësi 390m, është e tipit me mbushje me material vendi të formacionit gëlqeror.Në këtë digë ndodhet edhe një shkarkues me tunel dhe portë me segmente që ka një kapacitet prej 3200 m³/s.

Diga e Rragamit ka një lartësi 34m dhe gjatësi 320 m. Kjo digë është e tipit me mbushje me material vendi të formacionit gëlqeror dhe flish. Në këtë dige nuk ndodhen vepra hidrike, ajo shërben vetëm si barrierë për mbajtjen e ujit.

Vëllimi maksimal i liqenit të Vaut të Dejës është 580 milion m³, sipërfaqja e tij është 25 km² dhe ai ngjitet nga gryka e Vaut të Dejës për rreth 27km në luginën e Lumit Drin, deri në afërsi të hidrocentralit të Komanit.

Niveli maksimal i lejuar i ujit në liqen është 76m nnd ndërsa niveli minimal i operimit është 61m nnd.Vëllimi aktiv i liqenit është 263 milionë m³ ujë.HEC-Vau i Dejës si pjesë e kaskadës së Drinit është parashikuar si vepër e klasit të parë përsa i përket nivelit të rrezikut. Prurja maksimale, me siguri, 1 herë në 10000 vjet është llogaritur 10000 m³/sek.Aftësia shkarkuese e përgjithshme e Hec Vau Dejës në kuotën 76 m është rreth 7500 m³/sek.

TREGUESIT E SHFRYTËZIMIT

Agregatët e centralit kanë turbina “Francis” vertikale me fuqi 50 MW secila, gjeneratorë sinkron 3- fazorë dhe transformatorë ngritës për lidhjen me nënstacionin.Fuqia totale e HEC-it është 250 MW. Në ndërtesën e Centralit janë montuar gjithashtu pajisjet ndihmëse, dhe të kontollit e monitorimit.Hidrocentrali ka një rënie prej 54m dhe prurje mesatare prej 113 m³/sek për çdo agregat. Prodhimi mesatar vjetor është rreth 1000 GWh. Hidrocentrali u ndërtua me paisje dhe materiale teknologjike kineze, por gjatë viteve 2003-2007 është kryer rehabilitimi i plotë i hidrocentralit nga Andritz për pajisjet mekanike dhe Alstom për impiantet elektrike dhe kontrollin Nënstacioni me pajisjet e transmetimit, komandimit dhe mbrojtjes, mundëson lidhjen me Sistemin Energjetik nëpërmjet linjave 220Kv (Vau i Dejës-Tiranë, Vau i Dejës-Koman, Vau i Dejës-Elbasan,).